Tìm hiểu về những chú ý của ấm tử xa thế kỉ 20 - Quà Tặng Tân Gia Nhà Mới Cao Cấp

Những năm cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20 là thời kỳ suy tàn của hình thức phong kiến, thời đại mới manh nha và cũng là thời kỳ khác biệt của ngành làm ấm trà Tử Sa. Vào những năm Dân quốc đầu tiên ở Trung Quốc, rộ lên phong trào sưu tập đồ sứ cổ, con người từ tư phương tranh nhau mua vét, thủ giữ làm của riêng, khác lạ là những ấm trà Tử Sa vì các nghệ nhân tăm tiếng ở vào nhị triều Minh – Thanh chế tác. Nguồn hàng từ giới bán buôn cổ ngoạn ngày càng đơn nhất, nảy sinh việc làm giả ấm Tử Sa tràn lan tới không còn kiểm chứng nổi.

Kết quả hình ảnh cho ấm trà đại Bân
Ấm của Thời Đại Bân, đời Minh

Tại các đô thị mà ngành thương mại sản xuất mạnh lúc bấy giờ như Thượng Hải, Hàng Châu và Thiên Tân, xuất hiện rất nhiều shop kinh doanh ấm Tử Sa, họ lùng kiếm thuê mướn các nghệ nhân tay nghề xuất nhan sắc của Nghi Hưng chế tác, sản xuất ấm Tử Sa chất lượng cao cho thương hiệu của mình. Những công trình này làm ra để bán cho những con người sành uống trà, do lúc đó việc giao thương rộng mở, bình thường nhiều loại trà ngon nổi tiếng và đắt tiền. Chính vào thời điểm này, loại ấm Zhuni dáng gầy rất được ưa thích, do hương trà không bị phân tán, mùi vị đậm đặc, lại ít hao trà.

Thượng Hải là nơi quy tụ ngành thương nghiệp và các xí nghiệp tư phiên bản thời kỳ đầu ở Trung Quốc, cũng là nơi tập kết giới chính trị, thương nhân và văn nghệ sĩ – những cá nhân chẳng những sành uống trà, mà còn đề cao việc uống trà như một nghệ thuật. Những thương nhân Tử Sa phát hình thành rằng, làm nhái kiểu ấm của các nghệ nhân tăm tiếng thời trước sẽ thu nguồn lợi lớn hơn rất nhiều, và Thượng Hải phồn hoa chính là mảnh đất mỡ màu cho thị trường ấm giả cổ, từ hoạt động nhỏ xíu lẻ dần trở nên qui mô vào những năm 1920-1930.

Kết quả hình ảnh cho Ấm của Từ Hữu Tuyền
Ấm của Từ Hữu Tuyền (Minh)

bây chừ, loại ấm Tử Sa giả cổ này có thể bắt chạm mặt tại nhiều nơi ở Trung Quốc, một số được các nhà sưu tập bí mật cất giữ, một số khác thậm chí được xem như tác phẩm thật trưng bày trong các nhà bảo tàng, thẩm định sự thật giả của chúng là một việc vô cùng gian truân. Một tiết lộ từ trong giới cho biết, hầu hết các nghệ nhân Tử Sa hàng đầu của Nghi Hưng đều có tham gia làm ấm giả cổ tại Thượng Hải và nhiều tỉnh thành khác. Các nghệ nhân này vì sinh kế mà mô phỏng sản phẩm đời trước, nhưng họ không phải là con người được lợi nhất, thu nhập chỉ dựa vào lương tháng nhất định, thậm chí họ cũng không biết giá bán công trình bởi mình làm ra. Xét về chuyên môn, họ chỉ được cái lợi là thời cơ thử thách tay nghề, được tiếp cận học hỏi những thành quả ưu tú của thời xưa. Nghệ nhân Cố Cảnh Chu (1915-1996) là bậc Đại sư Tử sa ở Nghi Hưng, dù rằng không muốn nhắc lại chuyện cũ, nhưng ông thừa nhận việc mô phỏng, làm giả công trình của Trần Minh Viễn và Thiệu Đại hanh đã giúp tay nghề, kỹ thuật tạo ấm của mình được nâng cao rất nhiều.

P12-13-457-4
Ấm của Huệ Mạnh Thần (đời Minh)

P12-13-457-5
Ấm Hụê Mạnh Thần (đời Thanh - Hụê Mạnh Thần sống qua nhị triều đại Minh, Thanh)

Ngoài Cố Cảnh Chu, đội ngũ những con người tham dự làm ấm giả cổ là cả một danh sách dài, gồm những tiếng tăm béo của Nghi Hưng, trong đó khác biệt nổi cộm gia đình của nghệ nhân Tưởng Dung (1919-2008) từng ba đời làm ấm giả cổ: Ông nội của bà Tưởng Dung là Tưởng Tường Nguyên (1868-1941) từng làm ấm giả cổ của Trần Minh Viễn đời Thanh, theo đặt hàng của khách mà không có nguyên mẫu, ông đã tự mình xây dựng các kiểu ấm “Tứ Phương Kiều Đỉnh”, “Lục Phương Xuyết Cầu” và “Tứ Phương Nga Đản Hồ” rồi khắc dấu lạc khoản bằng nhì chữ triện “Minh Viễn”. Tới đời con ông là Tưởng Ngạn Đình (1894-1943) còn đi xa hơn phụ thân mình, khi nhận làm ấm giả cổ ký lạc khoản Thời Đại Bân, Từ Hữu Tuyền (đời Minh), Trần Minh Viễn (Thanh) cho hai nhà kinh doanh cổ ngoạn Thang Lâm Trạch và Lang Ngọc Thư (Lang Thị Nghệ Uyển) ở Thượng Hải. Nữ nghệ nhân Tưởng Dung kêu Tưởng Ngạn Đình bằng bác bỏ, năm 1940 bởi vì kinh tế gian khổ, bà theo cá nhân chưng tới Thượng Hải làm ấm Tử Sa giả cổ, sở trường các loại “Ấm Hoa”, các loại công cụ văn phòng tư bảo mô phỏng dạng hình động thực vật và chỉ đóng dấu triện giả “Trần Minh Viễn”.

Kết quả hình ảnh cho ấm trần minh viễn
Ấm Trần Minh Viễn (đời Thanh)

Các nghệ nhân Bùi Thạch Dân (1892-1979), Vương Dần Xuân (1897-1977), Trần quang đãng Minh, Diệp Đắc Hỷ, Giang Án Khanh... Của Nghi Hưng đều có dự phần làm ấm Tử Sa giả cổ tại Thượng Hải những năm đầu thế kỷ 20.

Các chuyên gia Tử Sa khẳng định, ấm Tử Sa là loại vật dụng dùng hàng ngày, dễ vỡ, do vậy trải qua thời kì, chiến tranh, nạn chảy máu cổ vật... Công trình thật của con người xưa không còn nhiều, những chiếc ấm được cho là làm ra từ khoảng giữa đời Thanh trở về trước mà chúng ta nhìn thấy hiện giờ, đều là sản phẩm của thời kỳ khác lạ này.
Trên đây chỉ mới nói một phần của góc tạ thế việc làm giả ấm Tử Sa đáp ứng giới sưu tầm cổ ngoạn, những tay chơi có máu mặt, Hình như thị trường mua sắm ấm Tử Sa trong bình dân thì không biết đường đâu mà lần.

Riêng tại thị trường Việt Nam, việc buôn bán đồ sứ và ấm Tử Sa giả cổ những năm cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20 cũng không kém phần náo nhiệt, thú vị nhiều thương lái cá nhân Việt và con người Hoa dự phần. Vì ảnh hưởng đồ sứ ký kiểu của nhị triều Lê – Nguyễn, những bộ đồ trà dễ thương vẽ men lam hoàn hảo, nhiều gia đình phong lưu hoặc các chành, vựa đã đặt các doanh nhân đường dài làm những bộ đồ trà, trong đó có ấm Tử Sa (thường gọi là Chu sa). Cũng như mặt hàng đồ sứ, con người đặt hàng chỉ cần đưa hàng mẫu (gọi là kiểu) và thỏa thuận giá cả là ít lâu sau sẽ nhận được hàng, thời đó các loại trà ngon rất đắt tiền, loại ấm Chu sa dáng tí hon dành cho độc ẩm được sử dụng chung, thành thử ấm Mạnh Thần, Thế Đức và Lưu Bội biến thành mặt hàng bán chạy, đến độ các doanh gia không chờ khách đặt hàng, tự đặt lò làm các kiểu ấm trên đem sang bán.

P12-13-457-8
Lạc khoản "Thế Đức Đường" trên đồ sứ (đồ kiểu) đầu thế kỷ 20

hiện nay chúng ta có thể tìm thấy ở các cửa hàng bán đồ xưa (như phố Lê Công Kiều, Q.1, TP.HCM) loại ấm Tử Sa, hình trái quýt lột vỏ để lộ các múi, cùng mẫu mã và kích cỡ nhưng dưới đáy ấm khi khắc hiệu Thế Đức, lúc lại là Mạnh Thần, điều đó cho thấy thành phầm chỉ do một lò làm ra, thậm chí loại cao cấp hơn như ấm Mạnh kì diệu đề 6 chữ “Kinh Khê Huệ Mạnh Thần chế”, hoặc ấm có khắc dấu triện Lưu Bội cũng là thành quả giả cổ những năm đầu thế kỷ 20.

P12-13-457-16
Ấm Chu sa Lưu Bội (thế kỷ 20)

Lời thật mếch lòng, người sưu tầm ai cũng hy vọng món mình kiếm được là hàng “xịn”, chánh hiệu. Nói vậy thì trên thế gian này không có chiếc ấm Tử Sa nào là hàng thật? Không phải vậy, là có đấy, nhưng chưa đến lượt bạn và tôi làm chủ. Thật ra thì việc có được những chiếc ấm làm vào đầu thế kỷ 20, xem như bạn cũng đã trúng số (tuy không phải độc đắc) bởi có món đồ trăm tuổi, có thể lặng tâm dùng, bởi ít nhất nó chỉ giả ở biệt hiệu, tác giả; còn lại thì chất liệu, tay nghề nghệ nhân là thật. Nếu bạn biết rằng những chiếc ấm Tử Sa mới làm những năm gần đây, nhìn bề ngoài tinh xảo, hào nhoáng, nhưng không đáng gọi là Tử Sa, do kể từ 1.5.2007, nhằm bảo vệ nguồn tài nguyên đất Tử Sa, chính phủ Trung Quốc cấm khẩn hoang tài nguyên đất Tử Sa trong khu vực Nghi Hưng, trên thị trường thiếu hụt vật liệu nghiêm trọng, bây chừ không ít thành quả nghệ thuật Tử Sa có màu dung nhan rất thích mắt, nhưng đều được làm bằng loại đất sét thường, pha thêm nguyên liệu công nghiệp (bột thủy tinh và chất sắt) và phẩm màu.

P12-13-457-13
Ấm Lưu Bội sản xuất năm 2006 tại Sơn Đông

Phong trào chơi ấm Tử Sa tại Việt Nam chỉ mới rộ lên những năm gần đây, bắt nguồn từ những chuyến đi du lịch Tô Châu – Hàng Châu – Thượng Hải và Bắc Kinh. Những lần tham quan các cơ sở sản xuất ấm Tử Sa ở Tô Châu và Vô Tích (V.N chưa có tour đi Nghi Hưng) khiến du khách mở mang tầm mắt, nghe biết nhiều giai thoại, sinh hiếu kỳ rồi mến mộ. Thêm các thương gia đồ gốm sứ Giang Tây, còn mang theo bán cả ấm Tử Sa giả cổ, tại Hà Nội có nhiều shop bán ấm Tử Sa và tại TP.HCM, một shop nằm trên đường Nhật Tảo mỗi tháng còn nhập về cả kiện hàng mới, bán cho cá nhân uống trà và cả giới sưu tầm.

P12-13-457-14
Ấm Mạnh Thần sản xuất năm 2007

Đối với một chiếc ấm Tử Sa đang cầm trên tay, nếu bạn cho nó là cổ, đem hỏi người khác thì khó có con người dám định tuổi, bởi con dấu lạc khoản không nói lên điều gì. Vậy thì bạn hãy căn cứ vào một số điểm sau đây để tự mình bình chọn sản phẩm:

1. Căn cứ vào đặc điểm phong cách thời đại, niên đại

phong cách nghệ thuật là một trong những nhân tố quan trọng nhất trong việc thẩm định sản phẩm. Đẳng cấp của một công trình chẳng thể nào vượt quá thời đại sản hiện ra nó, thành phầm của nghệ nhân cũng chẳng thể thoát ly khỏi thời đại mà nghệ nhân đó sinh sống. Bằng kinh nghiệm và kiến thức, game thủ có thể phê chuẩn về đặc điểm công nghệ, vật liệu, khí cụ chế tạo và nguyên tắc trang hoàng để thẩm định. Những tác phẩm không cùng thời đại thì sẽ có đặc điểm thời đại khác nhau, nghệ nhân không cùng thời đại thì đặc điểm công nghệ và tay nghề tay chân sẽ làm ra những thành quả khác nhau.

2. Vật liệu Tử sa từ hạt thô sang nhuyễn mịn

Đất Tử sa dùng làm ấm thuở đầu là hạt bự, thô chuyển dần sang nhỏ xíu mịn, nguyên do là bởi vì sự khác biệt về công cụ làm ra nó. Thời kỳ đầu (đời Minh) nghệ nhân dùng chày giã đất, đến giữa đời Thanh chuyển sang xay bằng cối đá và cuối cùng là dùng máy xay chạy điện, cho nên thân ấm Tử Sa từ giữa đời Thanh trở về trước da có hạt như da trái bưởi, nhìn kỹ các hạt đất kết dính không đều nhau, càng về sau càng nhuyễn dần, cho tới suôn sẻ bóng như bây giờ.

3. Vết nối bên trong thân ấm

Vào thời kỳ đầu (đời Minh), việc chế tạo ấm Tử Sa bắt chước hoàn toàn theo công nghệ chế tác gốm sứ, thân ấm làm 2 phần ghép nối lại với nhau trước khi cho vào lò nung. Sử dụng tay sờ có thể phát hiện vết nối này.

4. Khoét lỗ gắn vòi và quai

Ấm Tử Sa làm vào đời Minh đều có dấu dao khoét vào thân ấm để gắn vòi và quai, sau đó được chà láng lại, nhìn kỹ vẫn phát hiện dấu sần sùi.

5. Dính men và tì vết

Trước đời Minh Vạn Lịch, ấm Tử Sa được cho vào lò nung phổ biến với đồ gốm, cho nên trên da ấm thường có lốm đốm vết men gốm bay dính.

6. Lỗ vòi
Vào đời Minh đến giữa đời Thanh, lỗ chảy của vòi luôn là lỗ đơn, sau đó mới chuyển dần sang nhiều lỗ, nhưng đều là số lẻ: 3 lỗ, 5 lỗ, 7 lỗ và 9 lỗ. Đến thập niên 1970,do ảnh hưởng loại ấm trà của Nhật bạn dạng, ấm Tử Sa mới hiện ra bán cầu nhiều lỗ để ngăn trà làm nghẹt vòi.

Ngoài 6 điểm căn bản trên, còn một nguyên tố giám định rất quan yếu, là xét về phong cách ghi niên hiệu, thư pháp, vẽ tranh, nhưng phần này rất dài, sẽ viết trong một bài khác.

P12-13-457-7

Lạc khoản được thương nhân đặt các lò khắc trên ấm Tử Sa những năm đầu thế kỷ 20: Xuân Thủy Đường, Thế Đức Đường, thịnh Đức Đường, Thanh Đức Đường. Bên cạnh đó còn nhiều "Đường" khác, như: Tuyên Đức Đường, Chân Đức Đường...

Trước một môn chơi còn mới mẻ và nhiêu khê như vậy thật không khỏi khiến mọi cá nhân sờn, nhưng hiện giờ vẫn có nhiều cá nhân sưu tầm ấm Tử Sa. Chơi là để ngắm nhìn phấn kích, có đề tài bàn luận với bạn hữu và nhất là tạo thời cơ cho mình nghiên cứu, học hỏi thêm.

bao quanh chiếc ấm "Thụ Anh" của Cung Xuân (đời Minh)

P12-13-457-17
Ấm "Thụ Anh" của Cung Xuân

Năm 1928, Ông Trữ Nam Cường, một danh sĩ Nghi Hưng mua được chiếc ấm Tử Sa dáng vẻ rất cổ truyền tại Thọ Châu. Màu nhan sắc của chiếc ấm cũ kỹ, thân ấm bầu tròn không theo qui tắc, bế mặt lồi lõm trông như vỏ cây khô, đầy những nếp nhăn, dưới quai ấm khắc hai chữ “Cung Xuân”, dưới nắp ấm hình cuống dưa có dấu ấn đề “Ngọc Lân”. Trữ Nam Cường hoan lạc cực độ, sau khi mày mò, nhờ thẩm định và chứng minh tưởng rằng chiếc ấm này là nguyên tác của Cung Xuân (Minh), nắp ấm bị bể được Huỳnh Ngọc Lân (Thanh) phối sau.

Chuyện này khi được công bố đã gây chấn động giới chơi cổ ngoạn vào thời đó. Hoạ sĩ nức danh Huỳnh Binh Hồng khi thưởng thức chiếc ấm này đã chỉ ra rằng: “Chiếc ấm làm dựa theo hình dạng bướu cây ngân hạnh, nhưng Huỳnh Ngọc Lân đã phối nhằm chiếc nắp hình cuống dưa”.

P12-13-457-18
Chiếc ấm giả Cung Xuân của Huỳnh Ngọc Lân làm vào đời Thanh

Thế là Trữ Nam Cường nhờ danh thủ Tử Sa nức tiếng của Nghi Hưng lúc bấy giờ là Bùi Thạch Dân phối một chiếc nắp khác hình bướu cây và khắc chữ trên đường viền nắp ấm: “Người làm ấm Cung Xuân, con người phối nắp nhầm Huỳnh Ngọc Lân, 500 năm sau Huỳnh Binh Hồng phát hiện, người làm cái nắp mới là Thạch Dân, người đề chữ là Trĩ Quân”. “Trĩ Quân” là ông Phan Trĩ Lượng (1881-1942), một thư họa gia cận kim nức danh của Nghi Hưng.

Gần trăm năm nay, sự thực giả của chiếc ấm Cung Xuân này luôn là đề tài bàn cãi từ Á sang Âu, tuy rằng bây chừ giới Tử Sa đều xác nhận chiếc ấm là công trình hợp tác của học giả Ngô Đại Trừng cuối đời nhà Thanh và nghệ nhân Tử sa Huỳnh Ngọc Lân, nhưng vẫn có người còn tỏ ý nghi ngại, cho thấy sức ảnh hưởng của nó to biết bao.

Nguồn: http://khaytrataytang.com/

0 nhận xét:

Đăng nhận xét

 
Quà Tặng Tân Gia Nhà Mới Cao Cấp © 2017. All Rights Reserved. Powered by Kent Nguyen
Top